Το παρόν άρθρο με θέμα την Αστρομυθολογία αποτελεί περιληπτική παρουσίαση από τα πρώτα κεφάλαια του βιβλίου μου, με τίτλο “η Ιστορία, το Έργο, η Γνώση και η Εξέλιξη της Αστρολογίας”, που δημοσίευσα το 2005 με κατοχύρωση ISBN 960-630-684-4
Αν θέλουμε να ανιχνεύσουμε τις ρίζες της αστρολογίας, θα πρέπει να ρίξουμε μία διεισδυτική ματιά στα βάθη του χρόνου και της ιστορίας της εξέλιξης της ανθρώπινης σκέψης, από τις απαρχές του ανθρώπινου πολιτισμού. Γιατί με την αυγή της ανθρώπινης σκέψης εμφανίστηκε η αστρολογική Μυθολογία ή Αστρομυθολογία, που όπως θα δούμε στην συνέχεια, με τις αλληγορικές της ιστορίες και τους συμβολισμούς της αποτέλεσε την σημαντικότερη προσπάθεια καταγραφής και ερμηνείας των φαινομένων της ζωής και της φύσης, από κτίσεως κόσμου μέχρι τις ιστορικές εποχές. Έτσι θα διαπιστώσουμε ότι όλες οι θρησκείες και η αστρολογία είναι μορφές γνώσης που προήλθαν ταυτόχρονα, από την αστρομυθολογία, και παρέμειναν ως κτήμα της ανθρωπότητας μέσω της αρχέγονης μνήμης μίας παμπάλαιης εποχής, που έχει μεν πλέον χαθεί, αλλά διατηρείται για χιλιάδες χρόνια μέσα από την παρατήρηση του κόσμου που ζούμε, από ανάγκη να βρούμε την υπαρξιακή μας σκοπιμότητα. Η ανθρώπινη ζωή -όντας κάτω από τους νόμους της φθοράς που προξενεί ο χρόνος- ενδέχεται να έχει υποστεί αλλοιώσεις, αλλά ο κόσμος στο αρχέτυπό του είναι απλός και σαφής στις επιδιώξεις του. Αν η ζωή μας δεν είχε σκοπό, δεν θα είχαμε λόγο να εξελιχθούμε, και δεν θα είχαμε την ανάγκη να βιώσουμε το ταξίδι με οδηγούς τα τέσσερα αστρολογικά στοιχεία, το νερό, την φωτιά, την γη και τον αέρα, για να τα γνωρίσουμε και να ταυτιστούμε μαζί τους μέσα από την εμπειρία της ζωής.
Αστρολογία σημαίνει Αστήρ+Λόγος (όπου Λόγος είναι η έννοια της Αναλογίας). Είναι δηλαδή η τέχνη που αντιστοιχεί έναν Αστέρα σε μία έννοια, και μας δίνει έτσι την αναλογία μεταξύ Αστέρα και Ιδέας. Η αντιστοίχιση αυτή προέρχεται από την θεολογία των αρχαίων προγόνων μας. Στο κατά Ιωάννη Ευαγγέλιο διαβάζουμε ότι «εν αρχή ην ο λόγος», και πραγματικά, μπορώ να δηλώσω ότι η Αστρο-λογία είναι στην κυριολεξία ο Λόγος των Άστρων, δηλαδή η πρώτη δημιουργική αρχή, ενώ η Αστρο-νομία που είναι ουσιαστικά ο Νόμος των Άστρων, αναπτύχθηκε πάρα πολύ αργότερα με την επιστημονική της μορφή, και από φιλοσοφική άποψη βρίσκεται ακόμη σε δεύτερη θέση όσον αφορά τις απαντήσεις που μπορεί να δώσει στις υπαρξιακές αναζητήσεις του ανθρώπου. Γι' αυτό η αστρολογία, σε αντιδιαστολή με την αστρονομία, είναι και παραμένει γεωκεντρική: έχει πάντοτε στο κέντρο της τον ίδιο τον άνθρωπο, την ζωή του και την εξέλιξή του, γιατί ως άνθρωποι δεν είμαστε αποκομμένοι ή απομονωμένοι σε κάποια ξεχασμένη γωνιά του Σύμπαντος. Είμαστε ένα απειροελάχιστο μέρος του Γαλαξία μας που εμπεριέχεται στο μεγαλύτερο σύνολο που ονομάζουμε Σύμπαν, και επηρεαζόμαστε στον βαθμό που μας αναλογεί: ζούμε γιατί η καρδιά μας πάλλεται, σκεπτόμαστε γιατί λειτουργεί η διάνοιά μας, ενώ με τις αισθήσεις μας αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο γύρω μας. Η ζωή μας είναι συνεχής δόνηση, γιατί στο Σύμπαν δεν υπάρχει τίποτα το στατικό. Όλα είναι παλμός, δόνηση, κυματισμός απείρων συχνοτήτων, που η μία συγχωνεύεται και εμπεριέχεται στην άλλη, σε ένα είδος συνύπαρξης. Η αστρολογία λοιπόν εστιάζεται στο καθρέφτισμα του μακρόκοσμου επάνω στον μικρόκοσμο, στην ανθρώπινη ζωή και στις ενδείξεις των αστέρων και των πλανητών, επικεντρώνοντας την έρευνά της στην προβολή της ενότητας των δύο κόσμων και της αλληλεπίδρασης μεταξύ των όντων.
Ο Αστρομυθολογικός Συμβολισμός
Ο πρωτόγονος άνθρωπος δεν είχε ιδέα για τις διαστάσεις του κόσμου. Ο ουρανός ήταν γι’ αυτόν γεμάτος από θαυμάσια αλλά ανεξήγητα φαινόμενα. Ο φόβος και ο θαυμασμός του για το μεγαλείο του ουράνιου θόλου ήταν απόλυτα δικαιολογημένα συναισθήματα. Και δεδομένου ότι οι πρώτες ανθρώπινες κοινωνίες βασίζονταν ολοκληρωτικά στην κτηνοτροφία, στην αλιεία και στην γεωργία, ήταν διαρκώς εκτεθειμένες στο έλεος της φύσης. Όταν ο ουρανός γέμιζε σύννεφα και αστραπές, οι καταιγίδες κατέστρεφαν τα σπαρτά. Όταν ο καιρός παρέμενε ζεστός και ήρεμος, η ξηρασία αποστέγνωνε το έδαφος και οι ακρίδες λυμαίνονταν τα πάντα. Τον δε χειμώνα ο παγωμένος αέρας μετέτρεπε την βροχή σε νιφάδες χιονιού και οι περισσότερες καλλιέργειες καταστρέφονταν από το άσπρο πέπλο που τις κάλυπτε. Αναπτύχθηκε έτσι η πεποίθηση ότι, οι μεταβολές των καιρικών συνθηκών ακολουθούν κύκλους κλιματολογικών εποχών, εξαιτίας των κινήσεων των ουρανίων σωμάτων -ειδικά της Σελήνης και προπαντός του Ηλίου-, και ότι οι κινήσεις αυτές είναι στενά συνδεδεμένες με τα γήινα φαινόμενα και συμβάντα, με την καλλιέργεια, με την υγεία, με την συμβίωση και την διατήρηση μίας κοινωνικής συνοχής.
Για χιλιάδες χρόνια ο άνθρωπος έζησε σε αρμονία με τους πολυποίκιλους ρυθμούς της φύσης, και εξασφάλισε έτσι την επιβίωσή του. Στην ατραπό του μακρινού παρελθόντος, οι αρχαιολόγοι ιχνηλατούν τους νόμους και τις πεποιθήσεις που συντρόφεψαν την βρεφική ανάπτυξη του Homo Sapiens: στις σπηλιές που κατοίκησε ανακαλύπτουν μισοφέγγαρα και κύκλους που συμβόλιζαν τις δύο μεγάλες θεότητες, τον Ήλιο και την Σελήνη, τους κυβερνήτες της μέρας και της νύχτας. Με άλλα λόγια, οι μακρινοί μας πρόγονοι όχι μόνο λάτρεψαν τα ουράνια σώματα, αλλά έκαναν και σημαντικές αστρολογικές παρατηρήσεις οι οποίες τους βοήθησαν ώστε να γίνει η ζωή τους πολύ πιο εύκολη.
Στους πρωτόγονους ο κόσμος της φύσης έδινε εντελώς διαφορετικές εμπειρίες από ότι δίνει σήμερα σε εμάς. Τα ακραία φυσικά φαινόμενα αποτελούσαν τις κυριότερες ανθρώπινες εμπειρίες της εποχής εκείνης. Στα περισσότερα αστρομυθολογικά συστήματα τα βασικά χαρακτηριστικά του ανθρώπινου περιβάλλοντος εμφανίζονται στις ιδιότητες των θεών. Συνεπώς, οι αστρολογικές αλληγορίες δεν ήταν εφεύρεση των αρχαίων λαών, αλλά ένα άθροισμα φυσικών εμπειριών από το περιβάλλον της πρώτης τους εξέλιξης μέσα από δοκιμασίες, κατορθώματα και φόβους.
Ο μύθος έγινε σταδιακά μία συμβολική απεικόνιση των περιεχομένων της ψυχής. Και είναι για πάντα ζωντανός μέσα στην ανθρώπινη ψυχή ως μηχανισμός λειτουργίας της συνείδησης. Δεν μπορούμε να ξεφύγουμε από την ιδεατή δομή του μύθου. Δεν είναι δυνατόν να αποδράσουμε ή να υπερβούμε τον μύθο, γιατί στην πραγματικότητα σε όλη την διάρκεια της ζωής μας υλοποιούμε ιστορίες και μύθους, που μας είναι διαθέσιμοι: όλοι χρειαζόμαστε συνειδητά ή ασυνείδητα σημεία αναφοράς που σχηματοποιούν την εικόνα του κόσμου μας. Σύμφωνα με την σύγχρονη κβαντική θεώρηση η εικόνα που έχουμε για τον κόσμο, είναι εκείνη την οποία εκπαιδευτήκαμε να αντιλαμβανόμαστε. Αν είχαμε εκπαιδευτεί να αντιλαμβανόμαστε τα πράγματα διαφορετικά, διαφορετική θα ήταν και η εικόνα του κόσμου. Όσο παράδοξο και αν φαίνεται κάτι τέτοιο είναι αληθινό ακόμη και με όρους σύγχρονης τεχνολογίας. Για παράδειγμα, αν με κάποιο τρόπο ο άνθρωπος αποκτούσε όραση μικροκυμάτων κοσμικής ακτινοβολίας, θα είχε διαφορετική εικόνα για τον κόσμο.
Πολλοί ερευνητές έχουν ασχοληθεί με τους μύθους και ο καθένας από την σκοπιά του προσπάθησε κατά καιρούς να δώσει την δική του ερμηνεία. Ο μύθος είναι τόσο μεγάλη υπόθεση, που χωρά πολύ περισσότερες ερμηνείες ή προσπάθειες αποκωδικοποίησης από όσες περιγράφω εδώ. Γιατί ο μύθος είναι μία ζωντανή διδασκαλία για την ανθρωπότητα από την αυγή της ύπαρξής της και εμπεριέχει όλη την βιωμένη της εμπειρία.
Ο μύθος παράγει τον χρόνο, καθώς του δίνει περιεχόμενο και μορφή. Πέρα από αυτό, ο μύθος ανάγει την συνείδηση στην αδιαφοροποίητη αρχή του κόσμου, στον αρχέγονο χρόνο. Η αρχή του κόσμου, της ανθρωπότητας, η αρχή της ζωής και του θανάτου, του ζωικού και του φυτικού βασιλείου, η αρχή του κυνηγιού και της καλλιέργειας, η αρχή της φωτιάς, της λατρείας, των μυητικών τυπικών και των θεραπευτικών δυνάμεων είναι γεγονότα απομακρυσμένα στον χρόνο. Εκεί έχει τα θεμέλιά της η σημερινή ζωή και από εκεί αντλούν την καταγωγή τους οι σύγχρονες κοινωνικές δομές.
Στην συσσώρευση της γνώσης από την στιγμή που κάποιος πανάρχαιος πρόγονός μας αφηγήθηκε τον πρώτο μύθο, εμπεριέχονται μέσα στους αιώνες όλα τα αρχέτυπα που καθορίζουν τις ατομικές και συλλογικές μας μεταμορφώσεις. Άσχετα λοιπόν εάν ο μύθος εμφανίζεται με την μορφή ιερής εξιστόρησης, φανταστικής αλληγορίας ή θρύλου, ο κεντρικός του πυρήνας συνίσταται από τρεις βασικές αλήθειες: α)-είναι μία προσπάθεια ερμηνείας του μακρόκοσμου, των δυνάμεων που ελέγχουν τον κόσμο και της σχέσης που έχουν τα ανθρώπινα πλάσματα με τις δυνάμεις αυτές, β)-είναι ένας συμβολικός τρόπος διδασκαλίας για το πως οι προπάτορές μας ανταποκρίνονταν στις δυνάμεις της εξέλιξης, μέσα από καθορισμένα συνειδησιακά μονοπάτια, γ)-είναι και καταγραφή σημαντικών ιστορικών γεγονότων με συγκεκριμένες χωροχρονικές αναφορές.
Οι θείες ή υπερφυσικές οντότητες που δραστηριοποιούνται στον μύθο, τα κατορθώματά τους, οι μοναδικές τους περιπέτειες, όλος αυτός ο θαυμαστός κόσμος είναι μία υπερβατική πραγματικότητα. Τα ονόματα και οι μύθοι που δόθηκαν από τον άνθρωπο στον Ήλιο, στην Σελήνη, μετά στους κομήτες, έπειτα στα σταθερά άστρα, κατόπιν στους πλανήτες και στην συνέχεια στα Ζώδια, πήγαζαν πάντοτε από αρχέτυπες εκφράσεις του συλλογικού ασυνειδήτου. Κάθε αστρολογικός μύθος εκπροσωπεί σήμερα γεγονότα της φύσης του μακρινού παρελθόντος και έχει μία συγκεκριμένη έννοια στον εσωτερικό συγκινησιακό κόσμο του σύγχρονου ανθρώπου και στις εμπειρίες του από αυτά τα φαινόμενα, που είναι βαθιά ριζωμένες στο ιστορικό DNA του. Κοντολογίς, τα αστρολογικά αρχέτυπα είναι σεβαστά πρότυπα συγκινησιακής και πνευματικής συμπεριφοράς των προπατόρων μας που έχουμε κληρονομήσει από καιρού εις καιρόν, από όλα τα γεωγραφικά πλάτη και από όλες τις ιστορικές εποχές. Συνεπώς, η σπουδή της αστρομυθολογίας δεν πρέπει να θεωρείται σαν μία απόδραση από την πραγματικότητα, αλλά μία έρευνα βαθύτερης κατανόησης του ανθρώπινου πνεύματος, που αποσκοπεί στο να συνειδητοποιήσουμε την κοσμογονική προέλευσή μας.
Είναι αποδεδειγμένο ότι, διαφορετικοί λαοί και φυλές διάλεξαν τους ίδιους τύπους θεοτήτων με μικρές παραλλαγές και με άλλα ονόματα, ανάλογα με την γλώσσα τους. Η παγκόσμια αστρομυθολογία είναι γεμάτη από θεούς του Ουρανού, της Γης, της θάλασσας κ.ο.κ. γιατί η ανάγκη του ανθρώπου να δημιουργήσει τάξη και σκοπιμότητα στην ζωή του, πηγάζει μέσα από τον ίδιο. Έτσι κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο κόσμος δημιουργήθηκε μέσα από ένα χάος. Οι πρώτοι γονείς, κοινοί σε όλες τις αστρομυθολογίες, είναι η Μάνα Γη και ο Πατέρας Ουρανός. Πιο συγκεκριμένα, η πρώτη έννοια της πραγμάτωσης του Θείου Λόγου υπήρξε ο Ουρανός, που δεν φέρεται να έχει γονείς, κι ούτε ποτέ διατυπώθηκε το ερώτημα στην ελληνική Μυθολογία ή αλλού, τίνος παιδιά είναι ο Ουρανός και η γυναίκα του η Γαία, επειδή οι έννοιες του Ουρανού και της Γης είναι τόσο ολοφάνερες και οικίες, που δεν έχει θέση το ερώτημα της καταγωγής τους.
Η αστρομυθολογική ιστόρηση του γάμου του Ουρανού (ή ουράνιου νου) και της Γης, είναι η πρώτη ρεαλιστική έκφραση της θεϊκής δύναμης στον ανθρώπινο μικρόκοσμο, η οποία δημιούργησε την Αστρολατρεία. Γύρω από αυτή την ιδέα ξεκίνησε η σύνθεση και η ανάπτυξη ενός πολύπλοκου συστήματος θεοτήτων. Οι πιο μεγάλες και σθεναρές θεότητες ταυτίστηκαν με τον Ήλιο. Το καθημερινό του ταξίδι στον ουρανό, ο ερχομός της νύχτας με το αποτράβηγμά του και η εξαφάνισή της με την επιστροφή του, ερέθισαν και γονιμοποίησαν σταδιακά την ανθρώπινη πίστη.
Ο πιο δυνατός ρόλος του Ηλίου μέσα στην σκέψη του ανθρώπου είναι εκείνος του ήρωα. Ένας ήρωας ακατανίκητος στην αιώνια πάλη με τις σκοτεινές δυνάμεις του ουρανού. Η επιστροφή του Ηλίου κάθε πρωί, η «αναγέννησή» του ύστερα από τον «θάνατό» του το προηγούμενο βράδυ, έχριζε επίσημης τελετής από τους αρχαίους λαούς. Στην Αίγυπτο, ο Φαραώ Ακενατόν ή Αμένοφις 4ος (1378 -1361 π.Χ.), πήρε προς τιμή του Ηλίου το όνομα «Ιχνατόν» που σημαίνει «ακτίνα του προσώπου του Ηλίου». Στα 1375 π.Χ. συνέθεσε τον περίφημο ύμνο λατρείας στον Ατόν, στον μεγάλο ζωντανό κύκλο του Ηλίου: «....μόνον αυτός ο θεός δημιούργησε την μακρινή Γη, τους ανθρώπους, τα πουλιά και τα ζώα.... όταν δείχνει το πρόσωπό του όλα τα λουλούδια ανθίζουν, τα χωράφια ζωντανεύουν όταν ανατέλλει, όλα τα ζώα σηκώνονται για να τον χαιρετίσουν και τα πουλιά στις όχθες φτεροκοπούν.....».
Οι σπονδές στον Ήλιο ήταν μία συνηθισμένη πράξη. Οι αρχαίοι Έλληνες όπως ο σοφός Σωκράτης και ο Δίων ο Συρακούσιος την τηρούσαν, το ίδιο και οι Κινέζοι, οι Ιάπωνες και οι Ινδοί Βραχμάνοι. Ειδικά ο Πλάτωνας αντιμετώπισε τον Ήλιο και τους πλανήτες όχι σαν ουράνια σώματα, αλλά σαν θεότητες. Η αστροσοφία του Πλάτωνα αποτέλεσε το κλειδί για την τάξη και τον τρόπο λειτουργίας του Σύμπαντος. Γι’ αυτόν «τα άστρα είναι θεία και αιώνια όντα, για πάντα αναλλοίωτα». Στην έργο του «Πολιτεία» περιγράφει την μουσική των σφαιρών και τους επτά πλανήτες. Ο δε Αριστοτέλης περιέγραψε τα άστρα ως ασώματες θεότητες με υπερφυσική νοημοσύνη, λέγοντας ότι: «ο κόσμος ετούτος είναι αναπόδραστα δεμένος με τις κινήσεις του ουράνιου κόσμου. Κάθε δύναμη στον κόσμο κυβερνάται από τις κινήσεις αυτές».
Οι θεότητες των 7 γνωστών στην αρχαιότητα πλανητών
ΉΛΙΟΣ: γιος των Τιτάνων Υπερίωνα και Θείας, εγγονός του Ουρανού και της Γαίας. Κυβερνά κάθε δημιουργική αρχή. Διαμέσου των θυγατέρων της Ανάγκης, των Μοιρών (Κλωθώ, Λάχεση, Άτροπος), ο Ήλιος καθορίζει την μοίρα όλων των ανθρώπων.
ΑΠΟΛΛΩΝΑΣ: γιος του Δία και της Λητώς, θεός του παγκόσμιου φωτός. Χρυσοκόμης και μουσιγέτης, οδηγεί ολόχρυσο άρμα και παίζει λύρα. Το όνομά του δηλώνει ότι προέρχεται από το Όλον.
ΑΣΚΛΗΠΙΟΣ: θεός που θεωρείται παρθενογέννητος. Ταυτίζεται με τον Ήλιο και λατρεύεται σαν προστάτης της Ιατρικής. Ο Ασκληπιός αποκτά δύο κόρες, επίσης θεές, την Υγεία και την Πανάκεια.
ΔΙΟΝΥΣΟΣ: ελληνική θεότητα Σημιτικής καταγωγής. Λέγεται ότι γεννήθηκε μέσα από τις φλόγες. Είναι ο προστάτης του οίνου. Οι Ρωμαίοι αργότερα του αποδίδουν το όνομα «Βάκχος».
ΟΣΙΡΙΣ: σημαντική θεότητα στο Πάνθεον της αρχαίας Αιγύπτου. Μία καθαρή προσωποποίηση του Ηλίου, που αργότερα ταυτίζεται με τον Ρά.
ΒΑΑΛ: φαλλική θεότητα που λατρεύεται από τους Φοίνικες όπως αναφέρουν οι σφηνοειδείς γραφές. Το όνομα Βάαλ σημαίνει Κύριος. Η λατρεία του επεκτείνεται στους Σημίτες και στους λαούς της Βορείου Αφρικής.
ΓΙΛΓΑΜΕΣ: ο θεός Ήλιος των λαών γύρω από τον Ευφράτη. Είναι ο μυθικός ήρωας της Μεσοποταμίας, μια προσωποποίηση του ηρωισμού, στο έπος του Γιλγαμές, για την κατάκτηση της αθανασίας.
ΕΛ ΜΠΕΛΟΥΣ: Ασσυροβαβυλωνιακός θεός που αντιπροσωπεύει τον Ήλιο. Ο πύργος της Βαβυλώνας χτίστηκε προς τιμή του.
ΙΝΔΡΑΣ: Ινδός θεός που ταυτίζεται με τον Ήλιο. Κύριος της βροχής και του πολέμου, εκπροσωπεί την σταθερότητα και το θάρρος.
ΑΜΜΩΝΑΣ: μεγάλος Αιγύπτιος και Αιθίοπας θεός, που ταυτίζεται με τον Ήλιο.
ΜΙΘΡΑΣ: Πέρσης θεός του φωτός και της σοφίας. Αντιπροσωπεύει το στοιχείο της φωτιάς.
ΑΔΩΝΙΣ: θεός των αρχαίων Ελλήνων που η λατρεία του εξαπλώνεται σε όλες τις γνωστές πόλεις. Η παράδοση τον θέλει εραστή της Αφροδίτης.
Σημείωση: ο κοινός νους αδυνατεί να συλλάβει την αφηρημένη νομοτέλεια. Γι’ αυτό ο φορέας των χαρακτηριστικών ιδιοτήτων του Ηλίου λέγεται Απόλλωνας, Μίθρας, Όσιρις, κ.ο.κ. και παρουσιάζεται ως κάποια αρχέγονη, υπερφυσική οντότητα, που παίρνει διαφορετικά κατά τόπους ονόματα στο διάβα της ιστορίας. Όμως η δημιουργία του οφείλεται στην συνειδησιακή μορφοποίηση ενός αρχέτυπου που έχει δεδομένη πηγή, η οποία δεν είναι άλλη από τον πλανήτη Ήλιο. Η ίδια αρχή ισχύει και για κάθε πλανήτη που ακολουθεί.
ΣΕΛΗΝΗ: είναι η κόρη των Τιτάνων Υπερίωνα και Θείας, αδελφή του Ηλίου και της Εώς (φως λυκαυγές).
ΑΡΤΕΜΗ: θεά της φύσης και της αγνότητας. Είναι δίδυμη αδελφή του Απόλλωνα, κόρη του Δία και της Λητώς και προστάτιδα του κυνηγιού.
ΑΣΤΑΡΤΗ: είναι η άλλη μορφή της βασίλισσας των ουρανών.
ΚΥΒΕΛΗ: αρχαία θεότητα που ταυτίζεται με την Σελήνη και είναι προστάτιδα της γονιμότητας.
ΕΚΑΤΗ: μυστηριώδης και σαγηνευτική θεότητα που κυβερνά τα πάθη που αντιπροσωπεύονται από την σκοτεινή πλευρά του φεγγαριού.
ΕΡΜΗΣ: γιος του Δία και της Μαίας, είναι ο φτεροπόδαρος αγγελιοφόρος και κήρυκας του Ολύμπου. Είναι ο θεός της ευγλωττίας αλλά και της πανουργίας. Εξουσιάζει την ταχύτητα και τις μετακινήσεις. Είναι ο Πατέρας πολλών ανακαλύψεων, συμπεριλαμβανομένου του αλφάβητου, της μουσικής και των αριθμών. Προστάτης των ταξιδιωτών, των συναλλαγών και του εμπορίου. Με το μαγικό του κηρύκειο υποχρεώνει τις ψυχές να τον ακολουθήσουν στον Άδη, γι’ αυτό ονομάζεται και Ψυχοπομπός.
ΝΕΜΠΟ: Βαβυλωνιακός θεός, γραμματέας των θεών, θεωρείται ο εφευρέτης της γραφής. Ο Νέμπο σχετίζεται με τον Ερμή και είναι ο προστάτης της μάθησης και της επιστήμης.
ΑΦΡΟΔΙΤΗ: είναι αμήτωρ. Πατέρας της ο Ουρανός. Θεά της ομορφιάς, της αρμονίας και της αγάπης, αλλά ταυτόχρονα και της ακολασίας. Είναι μητέρα του Έρωτα και ερωμένη του Άρη.
ΦΡΥΓΙΑ: Σκανδιναβή θεά της γονιμότητας, προστάτιδα της γαμήλιας τελετής, του έρωτα, και βοηθός των τοκετών.
ΙΝΑΝΝΑ: θεά της αγάπης των Σουμερίων και των Βαβυλωνίων.
ΒΕΝΟΥΣ: Ρωμαία θεά του έρωτα που ταυτίζεται με την Αφροδίτη.
ΆΡΗΣ: ένας από τους δώδεκα Ολύμπιους θεούς, είναι κύριος των μαχών και κάθε είδους βίας, δηλαδή θερμού διαλόγου. Παράλληλα αντιπροσωπεύει την πολεμική αρετή, την τόλμη και το θάρρος.
ΝΕΡΓΚΑΛ: είναι ο θεός του πολέμου των λαών του Ευφράτη.
ΟΝΤΙΝ: δυναμικός θεός των Βορείων Ευρωπαίων. Κύριος της μάχης, του θανάτου, της νίκης και της έμπνευσης.
ΖΕΥΣ: είναι ο τελευταίος γιος του Κρόνου και της Ρέας. Είναι ο ισχυρότερος όλων των Ελλήνων θεών, ημίθεων και θνητών. Χαρακτηρίζεται ως πατέρας όλων των ανθρώπων. Η Τύχη βρίσκεται στην κατοχή του και εξουσιάζει τον νόμο και την τάξη στην 3η θεϊκή δυναστεία. Συμβολίζει την εξέλιξη, την επέκταση. Αργότερα ταυτίζεται και με τον Λατίνο θεό Τζούπιτερ.
ΜΑΡΝΤΟΥΚ: σύμφωνα με τους Βαβυλώνιους, είναι ο δημιουργός και οργανωτής του κόσμου.
ΘΩΡ: ισχυρός θεός των Σκανδιναβών. Σχετίζεται με το φυσικό βασίλειο του οποίου είναι προστάτης. Είναι επίσης προστάτης του κοινωνικού συνόλου.
ΚΡΟΝΟΣ: είναι ισχυρός θεός, γιος του Ουρανού και της Γαίας, πατέρας του Δία και πρωτεργάτης της κοσμικής τάξης και πειθαρχίας στην 2η θεϊκή δυναστεία. Έμβλημα του Κρόνου (ή χρόνου) είναι το δρεπάνι στο αριστερό του χέρι, μία χούφτα χώμα στο δεξί.
ΚΕΒΑΝ: Βαβυλωνιακός θεός αντίστοιχος με τον πλανήτη Κρόνο. Λατρεύεται και από τους Ισραηλίτες, οι οποίοι του αφιερώνουν την έβδομη ημέρα της εβδομάδας.
ΝΙΝΙΜΠ: είναι ο θεός των λαών του Ευφράτη και ερμηνευτικά συσχετίζεται με τον Κρόνο.
Οι 3 νεοανακαλυφθέντες πλανήτες
Στο σημείο αυτό κάνω μια αναφορά στους 3 πλανήτες που ανακαλύφθηκαν κατά τους τελευταίους αιώνες:
Ο πλανήτης Ουρανός ανακαλύφθηκε λίγα χρόνια πριν από την Γαλλική επανάσταση, στις 13 Μαρτίου 1781, από τον Σερ Γουίλιαμ Χέρσελ (1738 -1822). Στην αρχή πήρε το όνομά του, ενώ πολύ σύντομα βαφτίστηκε ως «αστέρι του βασιλέα Γεωργίου 3ου, επειδή κάθε ανακάλυψη σε εκείνες τις εποχές, έπαιρνε τιμής ένεκεν το όνομα του εκάστοτε βασιλιά. Όταν όμως ο Γεώργιος 3ος παραφρόνησε, το συμβούλιο του παλατιού έκρινε ότι δεν είναι πρέπον ένας πλανήτης να φέρει το όνομα ενός παρανοϊκού, έστω κι αν αυτός είναι βασιλιάς, και αποφάσισε να του δώσει το όνομα «Ουρανός», επειδή ο Ουρανός είναι μία από τις πιο αρχέγονες θεότητες στην ελληνική αστρομυθολογία. Το ίδιο υποστηρίζει και ο αστρονόμος ο Καμίλ Φλαμαριόν (1842 -1925) στο βιβλίο του «Popular Astronomy» αναφέροντας ότι, όπως η Γαία έτσι και ο Ουρανός ξεπήδησαν από το αρχικό χάος. Σημειώστε ότι στην πρώτη θεϊκή δυναστεία, ο Ουρανός είναι γιος του Ερέβους, σύζυγος της Γης, ανώτατος άρχοντας του κόσμου, και έχει για κόρη την θαλασσογεννημένη Αφροδίτη. Ο πλανήτης Ουρανός έχει συνδεθεί με την συνειδητοποίηση της καταπίεσης του γαλλικού λαού (και αργότερα και άλλων λαών, μαζί και του ελληνικού), με την διεκδίκηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων και με την γέννηση νέων ιδεών και ιδανικών όπως ελευθερία, ισότητα, αδελφότητα. Επίσης έχει συνδεθεί με την ανάπτυξη των επιστημών και με την βιομηχανική επανάσταση.
Το έτος 1820 ο Γάλλος επιστήμονας Μπουβάρ προσπάθησε να συντάξει την πρώτη στον κόσμο αστρολογική εφημερίδα με τις θέσεις του πλανήτη Ουρανού. Διαπίστωσε όμως ότι οι θέσεις που έδιναν οι παρατηρήσεις του διέφεραν πολύ από εκείνες που έδινε η θεωρία. Το φαινόμενο αυτό αποδόθηκε από τον μαθηματικό Ουρμπαίν Λα Βεριέ (1811 -77), στην ύπαρξη κάποιου άγνωστου τότε πλανήτη, πέρα από τον Ουρανό, ο οποίος με τις παρέλξεις του επιδρούσε στην κίνηση του Ουρανού. Από τις επιδράσεις αυτές ο Λα Βεριέ υπολόγισε τα στοιχεία του άγνωστου πλανήτη, ο οποίος εντοπίστηκε πράγματι στην προβλεπόμενη θέση, από τον Γερμανό αστρονόμο Γιόχαν Γκάλε (1812-1910). Ήταν η 23η Σεπτεμβρίου 1846. Ο Ρούντολφ Θυλ στο βιβλίο του «Και Εγένετο Φως» γράφει: «οι δυνάμεις της φαντασίας γεννιούνται από την καθαρή διάνοια και ο υπολογισμός ενός πράγματος γίνεται μετά από κάποια ωρίμανση, σαν συνέπεια του παγκόσμιου νόμου της βαρύτητας». Ύστερα από έναν αρχικό προβληματισμό, αποφασίστηκε τελικά να δοθεί στον καινούργιο αυτόν πλανήτη το όνομα «Ποσειδών», ακολουθώντας έτσι μία εννοιολογική σειρά στην αστρομυθολογία μας. Σημειώστε ότι ο Ποσειδών (ή Φως Ειδών), είναι γιος του Κρόνου και της Ρέας, αδελφός του Δία, ισότιμος με αυτόν σε αξιώματα, σύμφωνα με τα ομηρικά έπη. Είναι ο θεός της θάλασσας και κατέχει την τρίαινα που του έδωσαν οι Κύκλωπες. Ο πλανήτης Ποσειδώνας έχει συνδεθεί με το κίνημα των εργαζομένων γυναικών, με την προσπάθεια για κατάργηση της δουλείας και για την επικράτηση κοινωνικής δικαιοσύνης. Επίσης έχει συνδεθεί με την καλλιτεχνία, με τις νέες πολιτικές θεωρίες και με την καθιέρωση της φαρμακολογίας.
Από το 1915 ξεκίνησε η υποψία ότι θα υπάρχει κάποιος άλλος, άγνωστος πλανήτης πέρα από τον Ποσειδώνα, και είχαν αρχίσει οι προσπάθειες για τον υπολογισμό της πιθανής του θέσης. Μετά από πολύ επιστημονικό κόπο εντοπίστηκε, σε μία εποχή μεταξύ δύο παγκοσμίων πολέμων. Ήταν η 21η Ιανουαρίου 1930, στο μικρό οπτικό παρατηρητήριο που είχε ιδρύσει ο Πέρσιβαλ Λάουελ, στο Φλάγκσταφ της Αριζόνας των ΗΠΑ. Εκεί ανακάλυψε τον Πλούτωνα ο αμερικανός αστρονόμος Κλάιντ Τόμποουγκ (1906 -97). Ο Πλούτωνας έχει συνδεθεί με την συγχώνευση της ανθρώπινης ατομικότητας στην καθοδηγούμενη και υποκινούμενη μάζα: με την εξάπλωση του ναζισμού, με τον κοινωνικό ρατσισμό, με τις ιμπεριαλιστικές τακτικές και με τις γενοκτονίες. Το περιοδικό «Επιστήμη» Νο 1850 του 1930, ανέφερε στην τριμηνιαία του έκδοση τα εξής: μόλις ανακαλύφθηκε ο Πλούτωνας ονομάστηκε απλά πλανήτης Χ, δηλαδή άγνωστος. Μετά την ανακοίνωση και δημοσίευση της ανακάλυψής του, μία 11χρονη μαθήτρια της Οξφόρδης, η Βενετία Μπάρνι, υπέβαλλε πρόταση για να δοθεί το όνομα «Πλούτωνας» (ώστε να ακολουθήσει την εννοιολογική σειρά της ελληνικής αστρομυθολογίας), όπερ και εγένετο. Ο Πλούτωνας είναι γιος του Κρόνου και της Ρέας, αδελφός του Δία και του Ποσειδώνα. Όταν τα τρία αδέλφια μοίρασαν την εξουσία τους στον κόσμο, στον Πλούτωνα έλαχε η εξουσία του Άδη, του βασιλείου των νεκρών. Στην αστρομυθολογία ο Πλούτωνας αρπάζει την κόρη της θεάς Δήμητρας, την Περσεφόνη, και την οδηγεί στο σκοτεινό του βασίλειο, αλλά ο Ήλιος αποκαλύπτει το μυστικό της απαγωγής. Έτσι η Περσεφόνη υποχρεώνεται με απόφαση του Δία να παραμένει στον Άδη για 6 μήνες κάθε χρόνο, μέχρι να ξαναβγεί στο φως, στην ζωή. Σημειώστε ότι αυτή η αστρολογική αλληγορία ενέπνευσε το κυριότερο τελετουργικό των Ελευσίνιων Μυστηρίων, καθώς ο Πλούτωνας ως θεός του Κάτω Κόσμου συνδέεται με τα κατάβαθα της ίδιας μας της ψυχής, αλά και με την προσπάθεια αναδύσεώς της.
Τα Ζωδιακά Σύμβολα και οι Ζωδιακοί Μύθοι
Οι Ορφικοί (γύρω στο 12.000 π.Χ.) συγκαταλέγονται μεταξύ των προκατακλυσμιαίων πολιτισμών που παρατήρησαν την κίνηση του ουρανού και διαπίστωσαν ότι οι αστερισμοί επαναλάμβαναν σε τακτά χρονικά διαστήματα τις ίδιες κινήσεις, ακολουθώντας μέρες, μήνες και εποχές. Επειδή η κανονικότητα της τροχιάς των άστρων στον ουράνιο θόλο έδειχνε σταθερότητα στον κύκλο των εναλλασσόμενων εποχών του χρόνου, οι Ορφικοί θέλησαν να προσελκύσουν την έννοια αυτών των μακρινών αλλά οικείων νυχτερινών συντρόφων, σαν ένα τεράστιο κοσμικό ρολόι που τους έδειχνε τους ρυθμούς της φύσης.
Η ελληνική ονομασία των ζωδιακών αστερισμών βασίστηκε στην αστρομυθολογία της πανάρχαιης εκείνης εποχής των Ορφικών, που χάνεται στα βάθη των χιλιετηρίδων -πιθανότατα γύρω στο 12.000 π.Χ.-. Παραμένει ωστόσο το γεγονός ότι, η ονοματοδοσία των ζωδιακών αστερισμών υπήρξε μία δυναμική διαδικασία που εξελίχθηκε διαμέσου πολλών χιλιετιών. Γιατί οι αρχαίοι ουράνιοι παρατηρητές δεν ήθελαν μοναχά να ενοποιήσουν τις φωτεινές ομάδες των άστρων σε αστερισμούς, αλλά και να προσδιορίσουν ορισμένες σημαντικές αστρικές περιοχές ως ουράνιους σηματοδότες. Στοιχεία της πρόθεσης αυτής μπορούμε να βρούμε στην σημασιολογική αποκωδικοποίηση των περισσοτέρων αρχαίων ονομάτων των αστερισμών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο Ζυγός, για τον οποίο πολλοί συγγραφείς από την αρχαιότητα έως σήμερα, προτείνουν ότι τοποθετήθηκε ως έβδομο σημείο του ζωδιακού, για να δηλώσει την ίση χρονική διάρκεια της μέρας και της νύχτας κατά την φθινοπωρινή ισημερία.
Η Αμερικανίδα καθηγήτρια κλασικού πολιτισμού Μάριαν Μακ Ντόναλν παρουσιάζει την αστρολογία στον χώρο της συγκριτικής μυθολογίας με την μελέτη της που έχει τίτλο «Η Μυθολογία των Ζωδίων: η ιστορία των αστερισμών». Για την συγγραφέα -η οποία ασχολείται ιδιαίτερα με το αρχαίο ελληνικό θέατρο-, η αστρολογία είναι μία επιστήμη που αναπτύχθηκε παράλληλα με την αστρονομία και συνδέεται με μύθους που έρχονται από τα βάθη των αιώνων για να υπογραμμίσουν την αλληλεπίδραση μεταξύ των πολιτισμών. Γιατί όμως τα άστρα μάς γοητεύουν μέχρι και σήμερα; Σύμφωνα με την Μακ Ντόναλντ, «ο άνθρωπος νιώθει την ανάγκη να καθησυχάσει το φόβο του για τον θάνατο και να ανακαλύψει τον καλύτερο τρόπο για να ζήσει την ζωή του. Γι’ αυτό έχει προβάλει ιστορικά τους φόβους και τις επιθυμίες του στα αστέρια, προσδοκώμενος να εναρμονιστεί με την συμπαντική αρχή».
Από εδώ και πέρα θα αναφερθώ ακροθιγώς στον συμβολισμό των Ζωδίων και στην αστρομυθολογία τους, ως έναυσμα για σκέψη και εμβάθυνση των αναζητητών της ουράνιας Γνώσης. Εκτός από τους μύθους που θα αναφέρω, υπάρχουν και άλλοι, πολλοί ακόμη μύθοι για κάθε Ζώδιο, όπως επίσης και παραλλαγές των μύθων του καθενός Ζωδίου, από λαό σε λαό και από εποχή σε εποχή. Για παράδειγμα, στο Ζώδιο του Κριού αναλογεί ο μύθος της Παλλάδος Αθηνάς, στο Ζώδιο του Λέοντα ο μύθος του θεού Απόλλωνα, στο Ζώδιο του Αιγόκερου ο Ορφικός μύθος της θεάς Εστίας, κ.α. Το ίδιο ισχύει και για τους συμβολισμούς των Ζωδίων, π.χ. στις παραδόσεις των χωρών της Ανατολής το Ζώδιο του Σκορπιού παριστάνεται με έναν όφη. Πίσω από όλες τις προγονικές ιστορίες κρύβεται μία πλούσια συμβολική και αλληγορική εννοιολογία, που αποκαλύπτεται σταδιακά, μέσα από ενδελεχή αναζήτηση της ουράνιας Γνώσης.
Το σύμβολο του Ζωδίου του Κριού παριστάνει το κεφάλι με τα κέρατα του μυθικού χρυσόμαλλου προβάτου, το δέρμα του οποίου έφερε ο Ιάσωνας στην χώρα μας μετά από την αργοναυτική εκστρατεία. Η εκστρατεία αυτή συνέβη ως εξής: ένας από τους γιους του Αίολου, ο Αθάμας, βασιλιάς του Ορχομενού, παντρεύτηκε την θεά Νεφέλη με την οποία γέννησε τον Φρίξο και την Έλλη. Αργότερα ο Αθάμας εγκατέλειψε την σύζυγό του και παντρεύτηκε την κόρη του Κάδμου, την Ινώ. Τα παιδιά της Νεφέλης απειλούνταν από το σφοδρό μίσος της μητριάς τους, η οποία έπεισε τον Αθάμα να θυσιάσει τον Φρίξο. Η Νεφέλη όμως πρόλαβε και επιβίβασε τα τέκνα της στην ράχη του χρυσόμαλλου κριαριού, το οποίο πέταξε επάνω από την περιοχή που μετέπειτα ονομάσθηκε Ελλήσποντος, γιατί η Έλλη γλίστρησε από την ράχη του, έπεσε και πνίγηκε εκεί. Ο Φρίξος συνέχισε το ταξίδι του και έφθασε στην πόλη Αία -στα παράλια του Εύξεινου Πόντου-, όπου θυσίασε στον Δία τον εν λόγω κριό και χάρισε το δέρμα του στον Αιήτη, βασιλιά της Κολχίδας. Στην συνέχεια ο μύθος εξελίσσεται σε μία πόλη της Θεσσαλίας, την Ιωλκό, όπου βασίλευε ο Πελίας, θείος του Ιάσωνα. Όταν ο Ιάσωνας έγινε 20 ετών διεκδίκησε τον θρόνο αλλά ο θείος του υποσχέθηκε να του παραχωρήσει την εξουσία, μόνο εάν κατάφερνε να πάει στην Κολχίδα να φέρει το χρυσόμαλλο δέρας στην Ιωλκό. Ο Ιάσωνας δέχτηκε τον όρο, και μαζί με μία πλειάδα από τους ενδοξότερους μαχητές, κατευθύνθηκε ανατολικά με ένα καράβι, την Αργό, και έπειτα από πολλές περιπέτειες, κατάφερε να φέρει το λάφυρο στην Ιωλκό. Ο Κριός αντιπροσωπεύει την αρχέγονη δύναμη που δίνει τον πρώτο σπόρο στην βλάστηση, την πρώτη ανάσα ζωής μετά τον χειμώνα, γι' αυτό οι αρχαίοι λαοί γιόρταζαν την πρωτοχρονιά στην Εαρινή Ισημερία. Ο Κριός είχε συνδεθεί στενά με τις ανοιξιάτικες τελετουργίες του Άμμωνα Δία στην Αίγυπτο κατά την πτολεμαϊκή περίοδο, και υπήρχε η περίφημη λεωφόρος των Κριών. Επίσης σημαντικά τοπωνύμια της Αιγύπτου προήλθαν από την ελληνική μυθιστορία, όπως Σουέζ (ανάποδα Ζεύς) και Ασουάν (ανάποδα Νάουσα). Στον αιγυπτιακό μύθο, όταν ο Διόνυσος έφθασε στην άνυδρο Αφρική, ένας ιπτάμενος κριός έδειξε τον δρόμο για τις πηγές του Νείλου, και τότε ο θεός για να τον ευχαριστήσει τον τοποθέτησε ανάμεσα στους αστερισμούς. Από αστρονομικής πλευράς το λαμπρότερο άστρο του Κριού ονομάζεται «Χαμαάλ» που σημαίνει πρόβατο. Άλλες θεότητες που αντιστοιχούν στο Ζώδιο του Κριού είναι ο Ινδράς, η Μινέρβα, ο Ντουργκά, ο Ζούρια και η Φρυγία.
Το σύμβολο του Ζωδίου του Ταύρου παριστάνει το κεφάλι και τα κέρατα του ταύρου, στον οποίο μεταμορφώθηκε ο Δίας προκειμένου να απαγάγει την Ευρώπη, κόρη του Φοίνικα και της Τηλέφασας (ο μύθος απεικονίζεται στο νόμισμα των 2 ευρώ, και η αφθονία του χρήματος -ως υλικό μέσον- αντιπροσωπεύεται αστρολογικά από το Ζώδιο του Ταύρου). Ο μύθος του ταύρου έχει ως εξής: μία ηλιόλουστη ημέρα που η νεαρή παρθένα Ευρώπη μάζευε λουλούδια μαζί με τις φίλες της σε ένα παραθαλάσσιο δάσος της Φοινίκης, την ερωτεύτηκε ο Δίας που μεταμορφώθηκε σε καλοσυνάτο άσπρο ταύρο, η ανάσα του οποίου ευωδούσε ζαφορά. Η κοπέλα θαμπωμένη από την ομορφιά του, τον πλησίασε, τον χάιδεψε και εκείνος γονάτισε για να καθίσει στην ράχη του. Μόλις έγινε αυτό, ο ταύρος σηκώθηκε και έτρεξε προς την θάλασσα, ενώ η Ευρώπη τρομαγμένη, πιάστηκε από τα κέρατά του. Στην συνέχεια το θεϊκό ζώο έσκισε θριαμβευτικά τα κύματα φτάνοντας στο Δικταίο Άντρο της Κρήτης, όπου οι Εποχές, τους είχαν προετοιμάσει το νυφικό κρεβάτι. Έτσι η Ευρώπη γέννησε από τον Δία, τον βασιλιά Μίνωα. Έπειτα ο μύθος αναφέρει ότι ο Δίας ανέθεσε την προστασία της Ευρώπης στον Κρητικό γίγαντα Τάλω, που είχε άτρωτο σώμα φτιαγμένο από σκληρό χαλκό, πλην μίας φλέβας κρυμμένης κοντά στην φτέρνα, από όπου κυκλοφορούσε η Ιχώρ. Από αστρονομικής πλευράς, ο Ταύρος περιλαμβάνει το λαμπρό άστρο Αλδεβαράν ή αλλιώς Λαμπαδία, τις Υάδες και τις Πλειάδες (περιστέρια που προσέφεραν αμβροσία στον Δία όταν ήταν μωρό). Η αρχαιολόγος Τζόαν Κόνελι υποστηρίζει ότι η θυσία των Υάδων απεικονίζεται στην ζωφόρο του Παρθενώνα. Ο Ταύρος χρησιμοποιήθηκε κατά κόρον στις διακοσμήσεις των μινωικών ναών και συμβολίζει την γονιμότητα -οι Υάδες προέρχονται από το ρήμα Ύειν που σημαίνει βρέχει-. Άλλες θεότητες που αντιστοιχούν στο Ζώδιο του Ταύρου είναι η Αστάρτη και η Λάκσιμι.
Το σύμβολο του Ζωδίου των Διδύμων παρουσιάζει την έννοια της δυαδικότητας καθώς παριστάνει τους Διόσκουρους (Διός-παιδιά). Οι Διόσκουροι είναι πολυσχιδείς προσωπικότητες, δύο δίδυμα αδέλφια, ο Κάστορας και ο Πολυδεύκης, από τα τέσσερα που γέννησε συνολικά η Λήδα. Ο Πολυδεύκης είναι γιος του Δία, ενώ ο Κάστορας είναι γιος του Τυνδάρεω, βασιλιά της Σπάρτης και συζύγου της Λήδας. Γιατί η Λήδα το ίδιο βράδυ κοιμήθηκε με τον Τυνδάρεω, τον σύζυγό της, αλλά και με τον Δία, ο οποίος πήρε την μορφή του άντρα της. Έτσι η Λήδα απέκτησε από τον Δία τον Πολυδεύκη και την Ωραία Ελένη, ενώ από τον σύζυγό της απέκτησε τον Κάστορα και την Κλυταιμνήστρα -αυτός είναι ο λόγος που, όπως θα δούμε παρακάτω, ο Πολυδεύκης ως αθάνατος, λάμπει περισσότερο στον έναστρο ουρανό από τον αδελφό του, Κάστορα-. Οι Διόσκουροι ανακάλυψαν το άρμα, -το πρώτο επικοινωνιακό και συγκοινωνιακό πολεμικό μέσο-. Έλαβαν μέρος στην Αργοναυτική εκστρατεία και κατά την διαδρομή τους πέτυχαν λαμπρές νίκες και μεγάλα κατορθώματα. Ο Κάστορας απέκτησε φήμη ασυναγώνιστου δαμαστή αλόγων και ο Πολυδεύκης ή Πολυδεύκτης ήταν αήττητος πυγμάχος. Γλίτωσαν την μικρή τους αδελφή, την Ωραία Ελένη, όταν ο Θησέας την απήγαγε και την έκρυψε στις Αφίδνες (σημερινά Κιούρκα). Επίσης πολέμησαν με διάφορους εχθρούς τους, σαν τον Λυγκεία και τον Ίδα. Μετέφεραν από την Κολχίδα το άγαλμα του Άρη και έσωσαν την Αργό από βέβαιη συντριβή στα βράχια της Θράκης -έκτοτε οι Διόσκουροι θεωρούνται προστάτες των ναυτιλλομένων-. Επίσης εισήγαγαν στην Ελλάδα την λατρεία της Αθηνάς, της επονομαζόμενης Ασίας (Παυσανίας Γ΄, 19, 7Γ, 24, 7). Η μεταξύ τους αγάπη ήταν πολύ μεγάλη και όπου βρίσκονταν ο ένας εκεί ήταν και ο άλλος. Κάποτε όμως ο Κάστορας που ήταν θνητός, σκοτώθηκε από τον εξάδελφό του, τον Λυγκέα. Τότε ο Πολυδεύκης πάλεψε με τα ξαδέλφια Λυγκέα και Ίδα, τους θανάτωσε και ζήτησε από τον πατέρα του, τον Δία, να μοιραστεί την αθανασία του με τον νεκρό αδελφό του. Ο Δίας συγκινημένος, τους έδωσε το προνόμιο να κατοικούν τον μισό χρόνο στον Όλυμπο και τον υπόλοιπο στον Άδη. Σημειώστε ότι υπάρχουν πολλές θεότητες της αρχαιότητας που είναι Δίδυμες, όπως: Μίθρας και Βαρουνά, Ίσις και Όσιρις, Άρτεμη και Απόλλωνας, Αμφίων και Ζύθος, Ωρίων και Αρίων, που όλοι γεννήθηκαν από πατέρα αθάνατο και μητέρα θνητή. Συνοψίζοντας, οι Δίδυμοι εκφράζουν την αντίθεση των πραγμάτων στον τροχό των μεταμορφώσεων, γιατί όλα τα πράγματα έχουν πάντα και μία άλλη πλευρά που πρέπει να ανακαλύψουμε: είναι οι αντιθέσεις εκείνες που οφείλουν να ξεπεραστούν για να υπάρξει εξέλιξη και ζωή. Το σύμβολο των Διδύμων έχει διάφορες ερμηνείες: οι Εσκιμώοι λένε ότι είναι οι πάσσαλοι ενός ιγκλού, οι Άραβες τους ονομάζουν δύο παγόνια ή δύο γαζέλες και οι Ιταλοί τους ταυτίζουν με τον Ρώμο και τον Ρωμύλο. Από αστρονομικής πλευράς, οι Δίδυμοι περιλαμβάνουν τον Κάστορα και τον Πολυδεύκη που έχουν ανέβει ψηλά στον ουρανό, κι έγιναν τα άστρα. Άλλες θεότητες που αντιστοιχούν στο Ζώδιο των Διδύμων είναι ο Θωθ, ο Όρος, ο 'Ιανός, η Κυβέλη, ο Νέμπο και ο Όντινα.
Το σύμβολο του Ζωδίου του Καρκίνου παριστάνει τις δαγκάνες του υπερμεγέθους ουράνιου κάβουρα ο οποίος μαχόταν μαζί με την Λερναία Ύδρα κατά του ημίθεου Ηρακλή, και κατάφερε να τον δαγκώσει στο έλος της Λέρνης, στο Άργος. Η Λερναία Ύδρα ήταν ένα δηλητηριώδες, αποκρουστικό πλάσμα με πολλά κεφάλια, που γεννήθηκε από τον Τυφωέα και την Έχιδνα και ζούσε στην πηγή Αμυμώνη. Ο Ηρακλής ήταν από την γέννηση του ημίθεος, γιατί είχε πατέρα τον Δία και μητέρα την βασίλισσα της Θήβας, Αλκμήνη. Μεγαλώνοντας ο Ηρακλής είχε για δασκάλους τούς σοφότερους της εποχής του. Ο Κένταυρος Χείρωνας του έμαθε την θεραπευτική, ο Εύρυτος να χειρίζεται το τόξο, ο Αυτόλυκος να οδηγεί το άρμα και ο Κάστορας να ιππεύει και να πολεμά επάνω σε άλογο. Ο Ηρακλής παντρεύτηκε την Μεγάρα και έκανε μαζί της οκτώ παιδιά. Η ευτυχία του όμως δεν κράτησε για πολύ, επειδή η Ήρα τον παραφρόνησε και τον έκανε να νομίσει πως η οικογένεια του ήταν εχθροί του. Κυριευμένος από παράνοια, ο Ηρακλής σκότωσε την γυναίκα του και τα παιδιά του, αλλά όταν συνήλθε, κατέφυγε απελπισμένος στο μαντείο των Δελφών για να πληροφορηθεί με ποιο τρόπο θα μπορούσε να εξαγνισθεί. Το μαντείο του είπε πως έπρεπε να υπηρετήσει πιστά για δώδεκα χρόνια τον εξάδελφό του, τον βασιλιά των Μυκηνών, Ευρυσθέα. Έτσι ξεκινά η ιστορία των 12 άθλων του Ηρακλή, μία ιστορία του κοσμικού ανθρώπου στα 12 στάδια της ζωής του. Το ιδεόγραμμα του Καρκίνου μοιάζει σαν τα στήθη της μητέρας Γης, ή με το Γιν-Γιανκ της Κινέζικης φιλοσοφίας. Οι Πλατωνικοί θεωρούσαν τον Καρκίνο ως θύρα ψυχών, γιατί πίστευαν ότι από εκεί περνούν οι ψυχές όταν κατεβαίνουν από τον ουρανό στην Γη για να εισχωρήσουν στα ανθρώπινα σώματα. Ο Καρκίνος ως σύμβολο του καλοκαιριού, δηλώνει αλληγορικά την αλλαγή στην κίνηση του Ηλίου, η οποία αρχίζει να πλαγιοδρομεί όπως ο κάβουρας, καθώς φτάνει στην υψηλότερή του θέση στην εκλειπτική, συμβολίζοντας έτσι την επιστροφή στις ρίζες, στις καταβολές. Το Ζώδιο του Καρκίνου έχει πολλές αναπαραστάσεις γιατί οι Ρωμαίοι τον έβλεπαν σαν κάβουρα, οι Μεσοποτάμιοι σαν χελώνα και οι Αιγύπτιοι σαν σκαραβαίο. Άλλες θεότητες που αντιστοιχούν στο Ζώδιο του Καρκίνου είναι η Μαία και η Νόνι.
Το σύμβολο του Ζωδίου του Λέοντα παριστάνει το κεφάλι και την ουρά του λιονταριού της Νεμέας που σκότωσε ο Ηρακλής. Το λιοντάρι λέγεται ότι ύστερα από ένα μεγάλο σεισμό, είχε πέσει από το φεγγάρι. Το πέταξε στην Νεμέα η Σελήνη, για να ευχαριστήσει την σεβάσμια Ήρα, στην ζήλια της που έτρεφε κατά του Ηρακλή. Το λιοντάρι αυτό ήταν «άτρωτο» και προξενούσε μεγάλες ζημιές σε όλη την κοιλάδα της Αργολίδας. Ο Ηρακλής το πλησίασε και εκτόξευσε εναντίον του μεγάλου ζώου όλα τα βέλη της φαρέτρας του, αλλά γλίστρησαν στο δέρμα του και δεν του προκάλεσαν θάνατο. Τότε ο ήρωας οπλίστηκε με το ρόπαλό του και καταδίωξε το εξαγριωμένο λιοντάρι μέχρι την σπηλιά του. Εκείνο πάλι προσπάθησε να του ξεφύγει, γιατί το άντρο του είχε δύο εξόδους. Έτσι ο Ηρακλής άφησε στο έδαφος όλα του τα όπλα, έφραξε την μία έξοδο, μπήκε από την άλλη, το έπιασε με τα στιβαρά του μπράτσα και του έσφιξε τον λαιμό, ώσπου το έπνιξε. Στην συνέχεια το έγδαρε και έκτοτε φορούσε για πάντα το δέρμα του, ως τρόπαιο. Φορτώθηκε στον ώμο το κουφάρι του λιονταριού και το κουβάλησε έως τις Μυκήνες. Ο συμβολισμός του Ζωδίου του Λέοντα είναι κοινός σε όλες τις μυθολογίες και τις παραδόσεις από την λίθινη εποχή, και η προτομή του χρησιμοποιείται στην διεθνή οικοσημολογία. Γιατί ο Λέοντας είναι το κατάλληλο σύμβολο για να δηλώσει δύναμη και εξουσία, με το υψηλό σημείο του Ηλίου στην πορεία του κατά μήκος της εκλειπτικής, το μεσοκαλόκαιρο. Από αστρονομικής πλευράς, το λαμπρότερο άστρο του Λέοντα λέγεται Βασιλίσκος ή Ρήγουλος. Άλλες θεότητες που αντιστοιχούν στο Ζώδιο του Λέοντα είναι ο Άδωνις, ο Ατόν, ο Βαγκισβάρα, ο Ελ Γκαμπάλ, ο Ελ Μπελούς, και ο Μαρντούκ.
Το σύμβολο του Ζωδίου της Παρθένου παριστάνει την άσπιλο Αστραία, κόρη του Δία και της Θέμιδος, σύμφωνα με τον Άρατο (Φαινόμενα, 96 κ.ε.). Όπως και η μητέρα της, η Θέμιδα, έτσι και η Αστραία ήταν θεά της δικαιοσύνης. Αλλά η Αστραία είχε αναλάβει την εποπτεία της έννοιας του δικαίου -που αποτελεί το θεμέλιο της δικαιοσύνης-, και ονομαζόταν και Δίκη. Η Αστραία εικονίζεται με έναν ζυγό και ένα κλαδί φοίνικα στο δεξί της χέρι, ενώ στο αριστερό κρατάει ένα όρθιο στάχυ. Σύμφωνα με την παράδοση, η Αστραία κατοικούσε στην Γη κατά την διάρκεια της χρυσής εποχής, αλλά στην σιδηρά εποχή απογοητεύτηκε και ακολούθησε την Αιδώ επιστρέφοντας στον Όλυμπο, επειδή η ανθρωπότητα άρχισε να τηρεί μεν τους τύπους των νόμων αλλά να καταργεί με διάφορες επινοήσεις την έννοια του δικαίου, όπως αναφέρει ο Οβίδιος (Μεταμορφώσεις, Ι 149 κ.ε.). Ο μύθος της Αστραίας θεωρείται νεότερος από τον μύθο της θεάς Δήμητρας που αναλογεί με το Ζώδιο της Παρθένου, για τον οποίο έκανα λόγο στην περιγραφή του πλανήτη Πλούτωνα. Η θεά Δήμητρα θεωρείται προστάτιδα της γεωργίας, της ώριμης σοδειάς, συνδέεται με την καλλιέργεια των δημητριακών και των σιτηρών και σχετίζεται με την διατροφή. Η Παρθένος συνδέθηκε με την μεγάλη γόνιμη θεά-Μητέρα, την Δήμητρα (Δή-μητηρ=>Γής-μήτηρ), η οποία μεσουρανεί στα τέλη Αυγούστου, τότε που τα στάχυα θεριεύουν. Στις παλαιολιθικές κοινωνίες την αναπαριστούσαν με μία γυμνή γυναίκα που γεννούσε, γιατί το αυλάκι αντιπροσωπεύει το αιδοίο του χωραφιού: πριν από την σπορά, το αυλάκι είναι παρθένο, ενώ μετά από την σπορά, έχει αποκτήσει νέα ζωή. Ο Όμηρος γράφει στην Οδύσσεια ότι «η Δήμητρα έκανε έρωτα με τον Ιάσιο για πρώτη φορά σε οργωμένο αυλάκι χέρσας Γης...». Σε όλες τις πρώιμες απεικονίσεις του Ζωδίου αυτού, η Παρθένος εμφανίζεται να κρατάει ένα στάχυ ή έναν θύσανο δημητριακών -το λαμπρότερο άστρο της ονομάζεται «Στάχυς»-. Η μητέρα θεά φαίνεται εξαίρετος συμβολισμός για την καλοκαιρινή γονιμότητα, που στα μετέπειτα χρόνια αντικαταστάθηκε από μία παρθένο που κρατάει στην αγκαλιά της θείο βρέφος. Άλλες θεότητες που αντιστοιχούν στο Ζώδιο της Παρθένου είναι η Αθήρ, η Κάνια και η Ιστάρ (=στάρι).
Το σύμβολο του Ζωδίου του Ζυγού παριστάνει το κεντρικό τμήμα της ζυγαριάς που κρατάει στο χέρι της η Θέμιδα, ως έμβλημα ύψιστης δικαιοσύνης. Η Θέμιδα είναι κόρη του Ουρανού και της Γης, μία από τις Τιτανίδες, η οποία προσωποποιεί την τάξη και την δικαιοσύνη, την προστασία προς τους αδυνάτους και την φιλοξενία. Η Θέμιδα είναι μία πολύ σεβαστή από όλους θεά, η οποία κάθεται πλάι στον Δία και αρχίζει ή λύνει τις συνεδριάσεις των θεών του Ολύμπου. Με τον Δία απέκτησε τις Ώρες και τις Χάριτες. Η Θέμιδα γνωρίζει την μαντική τέχνη και σύμφωνα με την παράδοση, το μαντείο των Δελφών της ανήκε, μέχρι την στιγμή που το χάρισε στον Απόλλωνα. Η Θέμιδα είχε προειδοποιήσει τον Δία να μην αποκτήσει ποτέ παιδιά από την Θέτιδα, γιατί κάποιο από αυτά θα τον εκθρονίσει. Γι’ αυτό, ο αρχηγός των θεών την εκτιμά πολύ, την σέβεται και πάντα ακούει τις συμβουλές της. Ένας ακόμη μύθος που αναλογεί στο Ζώδιο του Ζυγού είναι εκείνος του θεού της υποχθόνιας φωτιάς και της μεταλλουργίας, του Ηφαίστου. Ο Ήφαιστος είναι γιος του Δία και της Ήρας, άσχημος, χτυπημένος και κουτσός, γιατί κάποτε ο Δίας θύμωσε τόσο πολύ, που τον πέταξε από τον Όλυμπο κάτω στην Γη. Ο Ήφαιστος έφτασε κατά το σούρουπο στην επιφάνεια της Γης όπου βυθίστηκε στα ύδατα του ωκεανού. Εκεί περιποιήθηκαν τα τραύματά του οι Νηρηίδες Θέτιδα και Ευρυνόμη. Ο Ήφαιστος -όπως μαρτυρά το όνομά του-, έφτιαξε το εργαστήριό του στα έγκατα του ηφαιστείου της Αίτνας, στην Σικελία, όπου εργάστηκε μαζί με τους Κύκλωπες. Ο Δίας μετέπειτα ένοιωσε τύψεις για το κακό που έκανε στον Ήφαιστο και του έδωσε για σύζυγό του την ομορφότερη θεά, την Αφροδίτη. Το σύμβολο του Ζυγού παρουσιάζεται ελαφρώς κεκλιμένο, διότι σύμφωνα με μία εκδοχή, ο Τηρεσίας που ανήκε στο Ζώδιο του Ζυγού, είχε την ικανότητα να μεταμορφώνεται κατά βούληση, σε γυναίκα ή σε άντρα, προκειμένου να νοιώθει τις χαρές του έρωτα κάθε φύλου. Όταν κάποτε η Ήρα τον ρώτησε ποιος από τα δύο φύλα ευχαριστιέται περισσότερο κατά την διάρκεια της ερωτικής πράξης, εκείνος αντί να κρατήσει τις ισορροπίες ως όφειλε, απάντησε με ειλικρίνεια: «η γυναίκα νοιώθει μεγαλύτερη σεξουαλική ικανοποίηση, αλλά ο άνδρας κορυφώνει εντονότερα». Τότε η Ήρα οργίστηκε και τύφλωσε τον Τηρεσία, αλλά ο Δίας τον λυπήθηκε και του χάρισε την μαντεία. Η Ακκαδική ονομασία του Ζυγού σημαίνει «Χηλαί του Σκορπιού», δηλαδή "δαγκάνες του Σκορπιού" (έτσι αναφέρει ο Ερατοσθένης και ο Άρατος), καθώς ο αστερισμός του Ζυγού ήταν άγνωστος στους Βαβυλώνιους. Ο διαχωρισμός των δαγκάνων σε ξεχωριστό από τον Σκορπιό αστερισμό, ήταν θέμα με το οποίο πιθανώς καταπιάστηκαν πρώτοι οι Αιγύπτιοι και κατόπιν οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι. Συγκεκριμένα, ονομάστηκε Ζυγός από τον Ίππαρχο (γύρω στο 150π.Χ.) γιατί δείχνει την ισότητα της μέρας και της νύχτας -μία κατεξοχήν αλληγορική εικόνα για να παρουσιαστεί το φθινοπωρινό ισημερινό σημείο-. Στην αστρομυθολογία μας, ο Ζυγός συμβολίζει την ένωση και την δικαιοσύνη που θα έπρεπε να αποδίδει ο Ζεύς, ως πατέρας όλων των θεών και των ανθρώπων. Αλλά σημειολογικά, η παρουσία του Ζυγού στον ουρανό σημαίνει απουσία της πραγματικής δικαιοσύνης στην Γη. Άλλες θεότητες που αντιστοιχούν στο Ζώδιο του Ζυγού είναι η Ίσιδα και ο Όσιρις, ο οποίος κρατά μια θεϊκή ζυγαριά για να ζυγίζει τα καλά και τα κακά που είχαν διαπράξει οι ψυχές των νεκρών κι έτσι να αποφαίνεται την τύχη που θα έχουν στην μεταθανάτιο ζωή.
Το σύμβολο του Ζωδίου του Σκορπιού παριστάνει την ουρά με το δηλητηριώδες κεντρί του υπερμεγέθους σκορπιού, ο οποίος τσίμπησε τον Ωρίωνα. Ο Ωρίωνας ήταν ένας από τους γίγαντες του Ποσειδώνα, προικισμένος με ακαταμάχητη δύναμη. Ήταν μανιώδης κυνηγός με χρυσή πανοπλία και αστραφτερό ξίφος, που τον ερωτεύθηκε η θεά Άρτεμη. Η Άρτεμη, κόρη του Δία και της Λητώς, είναι δίδυμη αδελφή του Απόλλωνα. Γεννήθηκε πρώτη αυτή, και βοήθησε την μητέρα της να φέρει στον κόσμο και τον Απόλλωνα. Η Άρτεμη φοβήθηκε από τις οδύνες του τοκετού και αποφάσισε να μην γνωρίσει ποτέ σεξουαλική επαφή. Η Άρτεμη εμφανίζεται νέα, ξανθιά, αγνή, σεμνή, όμορφη και με αθλητικό σώμα, που προκάλεσε κατά καιρούς τις διαθέσεις θεών, ημίθεων και θνητών, αλλά χωρίς να τους ανταποκριθεί. Ντυμένη ελαφρά, με ρούχα ως το γόνατο, είχε στον ώμο της φαρέτρα με βέλη και κρατούσε στο χέρι της ένα τόξο. Περνούσε τον περισσότερο καιρό της σε απάτητα βουνά μαζί με 60 Ωκεανίδες Νύμφες, και όλες μαζί κυνηγούσαν με σκυλιά, υπό το σεληνόφως, μακριά από τα αδιάκριτα βλέμματα. Η Άρτεμη δεν έτρωγε το κρέας των θηραμάτων της, αλλά το έδινε στα σκυλιά της ακολουθίας της. Όποιος είχε την ατυχία να δει την Άρτεμη χωρίς εκείνη να το θέλει, τον τιμωρούσε αφαιρώντας την ζωή του, γιατί ήταν σκληρή θεά. Ο μύθος αναφέρει ότι, όταν ο Ωρίωνας γνώρισε την Άρτεμη στις βουνοπλαγιές της Κρήτης, καυχήθηκε ότι μπορούσε να σκοτώσει μόνος του όλα τα άγρια ζώα που υπήρχαν, και προσπάθησε να την βιάσει. Η Άρτεμη παρόλο που τον ερωτεύθηκε, οργίστηκε μαζί του και μην μπορώντας αλλιώς να αμυνθεί, διέταξε έναν σκορπιό να κεντρίσει την φτέρνα του Ωρίωνα για να θανατώσει έτσι τον ασεβή, ο οποίος πέθανε αμέσως, μαζί με τον σκορπιό. Ο Σκορπιός συμβολίζει τον φυσικό θάνατο γιατί είναι το σημείο που τέμνεται το επίπεδο της Εκλειπτικής με το Γαλαξιακό επίπεδο. ΑΠΟ ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΕΙΣΕΡΧΟΝΤΑΙ ΟΙ ΨΥΧΕΣ ΣΤΑ ΣΩΜΑΤΑ ΠΡΟΚΕΙΜΕΝΟΥ ΝΑ ΓΕΝΝΗΘΟΥΝ, ΚΑΙ ΠΡΟΣ ΑΥΤΟ ΑΝΑΧΩΡΟΥΝ ΟΤΑΝ ΕΡΘΕΙ Η ΣΤΙΓΜΗ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΤΑΞΙΔΙ. Από αυτό το σημείο αυτό έχουν διαβεί την πύλη και πολλοί θεϊκοί ήρωες: Ηρακλής, Περσεφόνη, Θησέας, κ.α. Για αυτό στην λαϊκή παράδοση, ο σκορπιός -όπως και το φίδι-, αποτελούν σύμβολα σκότους και θανάτου, αφού οι λαοί του βορείου ημισφαιρίου αισθάνονται να απειλείται η επιβίωσή τους στο Ζώδιο του Σκορπιού. Όμως σε ανώτερα επίπεδα επίγνωσης ο Σκορπιός υπερνικά τα πάθη του και από φίδι μετατρέπεται σε αετός. Την διττή φύση του Ζωδίου του Σκορπιού τονίζουν το νούφαρο -πανέμορφο από επάνω αλλά ριζωμένο στην λάσπη-, και ο αλεξανδρίτης που αλλάζει το χρώμα του από πράσινο στις ακτίνες του Ηλίου, σε βαθύ κόκκινο στο τεχνητό φως. Από αστρονομικής πλευράς, το πιο φωτεινό άστρο του Σκορπιού είναι ο κοκκινωπός Αντάρης. Άλλες θεότητες που αντιστοιχούν στο Ζώδιο του Σκορπιού είναι ο Σεθ, η Σέλκετ, ο Άννουβις, η Εκάτη, η Λίλιθ και η Νέμεση.
Το σύμβολο του Ζωδίου του Τοξότη παριστάνει το τόξο και το βέλος των Κενταύρων. Οι βελοκράτορες Κένταυροι που ζούσαν στην Θεσσαλία, ήταν μισοί άνθρωποι και μισοί άλογα. Περνούσαν τον περισσότερο καιρό τους επάνω στα άλογα, ήταν βίαιοι πολεμιστές και είχαν συγχρόνως σαν αποκλειστική εργασία τους την εκτροφή των αλόγων -ίσως γι’ αυτό ο μύθος τους παρουσιάζει μισούς ανθρώπους και μισούς άλογα-. Ο Χείρωνας ήταν ένας από τους Κενταύρους, γιος του Κρόνου και της Φιλύρας. Η θηριομορφή του Χείρωνα οφείλεται σύμφωνα με την παράδοση, στο ότι την ώρα της σύλληψης, ο Κρόνος θαμπώθηκε από την περήφανη κορμοστασιά ενός αλόγου. Ο Χείρωνας ξεχώρισε από τους υπόλοιπους Κένταυρους γιατί ήταν ήπιος, και ίδρυσε σχολή σε μία σπηλιά του Πηλίου, όπου δίδαξε βοτανολογία, αστρονομία και μουσική. Είχε σπουδαίους μαθητές όπως τον Ασκληπιό, τον Αχιλλέα, τον Ηρακλή και τον Ιάσονα. Αν και ο Χείρωνας ήταν αδελφός του Δία, συνεπώς αθάνατος, πληγώθηκε κατά λάθος από ένα βέλος βουτηγμένο στο δηλητήριο της Λερναίας Ύδρας, που ο Ηρακλής προόριζε για τον Ερυμάνθιο Κάπρο. Εξαιτίας του μεγάλου πόνου που υπέφερε ο Χείρωνας, παραχώρησε την αθανασία του στον τιτάνα Προμηθέα, ο οποίος είχε προηγουμένως χαρίσει στους ανθρώπους το δώρο της φωτιάς. Συμβολικά ο Κένταυρος ενσωματώνει την δυαδικότητα της Εσκιντού (του κτήνους-ανθρώπου που φέρθηκε με πολιτισμένο τρόπο) αλλά και του Γκιλγκαμές (του πολιτισμένου ανθρώπου που συμπεριφέρθηκε σαν Ζώο). Το Ζώδιο του Τοξότη αναλογεί και με τον μύθο της Άρτεμης, που προανέφερα, και αντικατοπτρίζει πλήρως τον συμβολισμό του φθινοπώρου: ένας κυνηγός εξακοντίζει το βέλος του ψηλά στον ουρανό και πληγώνει τον Ήλιο, ο οποίος επιταχύνει την πτώση του προς τα αλληγορικά ύδατα του ωκεανού. Ο Τοξότης συμβολίζει το διάστημα και επειδή στον Τοξότη βρίσκεται το κέντρο της Γαλαξιακής μας σπείρας, για τους αστρονόμους θεωρείται ο σημαντικότερος αστερισμός. Άλλες θεότητες που αντιστοιχούν στο Ζώδιο του Τοξότη είναι η Διάνα, η Κασσάνδρα και ο Νεργκάλ.
Το σύμβολο του Ζωδίου του Αιγόκερου (κέρας της αιγός) παριστάνει τα κέρατα της ιερής αίγας Αμάλθειας, η οποία θήλασε τον Δία στο Ιδαίο Άντρο της Κρήτης, που τον είχε κρύψει εκεί η μητέρα του, η Ρέα. Ο πατέρας του Δία, ο Κρόνος, κατάπινε τα αρσενικά βρέφη του, από φόβο μήπως όταν μεγαλώσουν του πάρουν την εξουσία. Κατάπιε τον Πλούτωνα, και το ίδιο έκανε μετά με τον Ποσειδώνα, παρόλο που η Ρέα τον είχε μεταμορφώσει σε ίππο. Η Ρέα που είχε βαρεθεί πλέον να γεννοβολά, στην θέση του Δία έδωσε να καταπιεί ο Κρόνος μία φασκιωμένη πέτρα, ο οποίος την εξέμεσε (εκεί που έπεσε η πέτρα είναι σήμερα χτισμένη η περιοχή της Ιεράπετρας στην Κρήτη). Ο Δίας τράφηκε με το γάλα της Αμάλθειας, με την βοήθεια ενός κεράτου, που ονομάζεται «κέρας της αμάλθειας» και συμβολίζει την αφθονία. Επίσης η κατσίκα Αμάλθεια ζήτησε από τους Κουρήτες -τους γιους της Ρέας- να χορεύουν συνέχεια κάνοντας θόρυβο, για να αποσπούν την προσοχή του Κρόνου. Οι Πλατωνικοί θεωρούσαν ότι μετά από τον σωματικό θάνατο, οι ψυχές των ανθρώπων ανεβαίνουν στον ουρανό μέσα από την πύλη των θεών, που είναι ο Αιγόκερως. Το αμφίβιο σύμβολο του Αιγόκερου καταλήγει σε ουρά ψαριού γιατί σύμφωνα με μία άλλη εκδοχή, την εποχή της Γιγαντομαχίας, οι θεοί εγκατέλειψαν προσωρινά τον Όλυμπο και βρήκαν καταφύγιο στην φιλόξενη τότε Αίγυπτο. Μία μέρα που είχαν βγει για εκδρομή στις όχθες του Νείλου, εμφανίστηκε ένας πύρινος γιγάντιος Τυφώνας, ο Τυφωέας, που τους πανικόβαλε. Οι θεοί για να σωθούν, άλλαξαν μορφές: ο Δίας έλαβε την μορφή χρυσού κριού που πέταξε στην Αίγυπτο, ο Απόλλωνας έγινε κοράκι, η Άρτεμη γάτα, η Ήρα αγελάδα, ο Ερμής χελιδόνι, η Αφροδίτη και ο Έρωτας ψάρια, και ο Πάνας -ή Βάκχος σύμφωνα με άλλες αφηγήσεις- πήδηξε μέσα σε ένα ρέμα παίρνοντας μορφή κατσίκας. Όμως τα οπίσθιά του που ήταν στο νερό, έγιναν ουρά ψαριού, που του επέτρεψαν να κολυμπήσει για να σωθεί. Η μεταμόρφωση αυτή διασκέδασε τόσο πολύ τον Δία, ώστε του έδωσε το σύμβολο του Αιγόκερου. Ο Αιγόκερως έχει Σουμεριακή προέλευση καθώς ήταν το σύμβολο του Εά, του θεού των καθαρών ωκεάνιων υδάτων και τον ονόμαζαν Σουχούρ Μας (τραγόψαρο). Όταν ο Ήλιος εισέρχεται στο Ζώδιο του Αιγόκερου σημειοδοτεί την αρχή του χειμώνα, γιατί από αστρονομικής πλευράς στρέφεται προς τον ανηφορικό Βορρά, φαίνεται δηλαδή σαν μία αίγα που σκαρφαλώνει σε βουνό. Άλλες θεότητες που αντιστοιχούν στο Ζώδιο του Αιγόκερου είναι ο Κεβάν, ο Νινίμπ, ο Πάνας, ο Οάντης, ο Πρίαπος και ο Φαύνος.
Το σύμβολο του Ζωδίου του Υδροχόου παριστάνει τα κύματα που χύνονται από την υδρία του Γανυμήδη, του οινοχόου των Ολυμπίων θεών. Ο Γανυμήδης, γιος του Τρώα και της νύμφης Καλλιρρόης, ήταν ο ωραιότερος θνητός που γεννήθηκε ποτέ, επάνω στην Γη. Μεγάλωσε στο Ίλιον. Όταν ενηλικιώθηκε οι θεοί έμειναν έκθαμβοι από την ομορφιά του και ο Δίας τον ερωτεύτηκε και μεταμορφώθηκε σε αετό. Κατέβηκε ως αετός στις κοιλάδες της Τροίας, άρπαξε τον νέο και τον ανέβασε στον Όλυμπο. Έκτοτε τον έκανε οινοχόο και του ανέθεσε να κερνάει με οίνο και νέκταρ τους αθανάτους, σε αντικατάσταση της θεάς Ήβης η οποία είχε επιφορτιστεί με το έργο αυτό. Γιατί η Ήβη μία μέρα γλίστρησε και έπεσε, και τότε η θέα της γύμνιας της σκανδάλισε την ευπρέπεια των κατοίκων του Ολύμπου, που την έκριναν ανάξια για να τους προσφέρει το νέκταρ. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Γανυμήδης υπηρέτησε τον Δία με πολλούς τρόπους. Η απαγωγή του Γανυμήδη συμβολίζει την λαχτάρα των μεγαλυτέρων για την νεότητα. Σήμερα ο Γανυμήδης έχει δώσει το όνομά του στον μεγαλύτερο δορυφόρο του Δία (μεγαλύτερος από τον Ερμή και τον Πλούτωνα μαζί). Ο καθηγητής φιλολογίας Ρόμπερτ Γκρέιβς εντόπισε την ετυμολογία του ονόματος «Γανυμήδης» η οποία σημαίνει «αγαλλίαση στα γεννητικά όργανα». Γιατί στην αρχαία Ελλάδα και στην Ρώμη οι ομοφυλόφιλοι θεωρούσαν ότι ο μύθος του Γανυμήδη αποτελεί την θεϊκή δικαίωση της σεξουαλικής τους προτίμησης. Από αστρολογικής άποψης, ο υδάτινος μύθος του Υδροχόου οφείλεται στο ότι ο Ήλιος διέρχεται από το Ζώδιο αυτό την εποχή των βροχών. Γι’ αυτό στο παρελθόν διάφοροι λαοί συνέδεσαν τον «αστερισμό που ρίχνει νερό» με κατακλυσμούς και άλλες καταστροφές. Από αστρονομικής πλευράς, ο Φεβρουάριος είναι ο πρόδρομος μήνας του ολοένα αυξανόμενου φωτός. Το γεγονός αυτό εξηγεί το γιατί υπάρχουν πολλοί μύθοι περί φωτός άρρηκτα συνδεδεμένοι με τον Υδροχόο, που περιγράφουν αλληγορικά, ένα προαίσθημα αναζωογόνησης της φύσεως και προσδοκώμενου καλοκαιριού. Άλλες θεότητες που αντιστοιχούν στο Ζώδιο του Υδροχόου είναι η Μω, η Ένκι, ο Βαρουνά και η Ήρα.
Το σύμβολο του Ζωδίου των Ιχθύων παριστάνει μία διττή φύση: δύο δελφίνια, ενωμένα μεταξύ τους με ένα αόρατο σχοινί -σύμβολο υποταγής-, που τείνουν να κολυμπήσουν προς αντίθετες κατευθύνσεις, για να πάνε την Αμφιτρίτη αιχμάλωτη στον Ποσειδώνα. Η Αμφιτρίτη μαζί με την αδελφή της την Θέτιδα, ήταν οι δύο ομορφότερες από τις πενήντα Νηρηίδες, τις θαλάσσιες θεότητες που έμεναν με τον πατέρα τους, τον Νηρέα. Η Αμφιτρίτη χόρευε μία μέρα στην Νάξο, μαζί με τις αδελφές της, όταν την είδε ο Ποσειδώνας και έμεινε έκθαμβος από την ομορφιά της. Την ερωτεύτηκε και θέλησε να την κάνει δική του. Η Αμφιτρίτη επιχείρησε να ξεφύγει από το κυνήγι του και κατέφυγε στον Άτλαντα, στα τρίσβαθα της θάλασσας. Ο Ποσειδώνας έχασε προσωρινά τα ίχνη της, αλλά ένα από τα δύο πιστά του δελφίνια την ανακάλυψαν, την έπιασαν και την πήγαν παρά την θέλησή της και τις αντιδράσεις της, στον Ποσειδώνα, ο οποίος την παντρεύτηκε. Έτσι η Αμφιτρίτη αναγκάστηκε να γίνει σύζυγος του βασιλιά της θάλασσας. Κατά μία άλλη εκδοχή, το σύμβολο των Ιχθύων -του αρχαιοτέρου από τα Ζώδια του Ζωδιακού κύκλου-, παριστάνει όπως είδαμε τους δύο παράνομους εραστές, την Αφροδίτη (ή Αστάρτη) και τον Έρωτα, που για να σωθούν από τον γίγαντα Τυφώνα, έπεσαν στον Νείλο και μεταμορφώθηκαν σε ψάρια. Κατά μία τρίτη εκδοχή, πιο εσωτερική, το σύμβολο των Ιχθύων παρουσιάζεται με δύο ενωμένες στο κέντρο τους καμπύλες, όχι όμως κάθετες αλλά οριζόντιες, που παριστάνουν την απόκρυφη ένωση των δύο κόσμων: τα επάνω ύδατα και τα κάτω ύδατα. Από αστρονομικής πλευράς, στα τέλη του χειμώνα ο Ήλιος φτάνει στο χαμηλότερο μεσημβρινό του ύψος, φαίνεται δηλαδή σαν να αργοδιαβαίνει το κατώφλι του κάτω κόσμου. Πιθανόν η κοινωνία της νεολιθικής εποχής να μην διέθετε κάποιο ανθρωπομορφικό σύμβολο για να αποδώσει την κάθοδο αυτή στα νερά του κάτω κόσμου. Έτσι ένα ζευγάρι ψαριών, οι Ιχθείς, ήταν ίσως το καλύτερο σύμβολο που εξυπηρετούσε αυτό τον σκοπό. Άλλες θεότητες που αντιστοιχούν στο Ζώδιο των Ιχθύων είναι η Δέρκη, η Σάγκα και η Σέντνα.
Ανακεφαλαίωση
Μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι παντού υπάρχει ένας μύθος που φαίνεται να περιβάλλει όλη την πλάση, ακόμη και τα χαρακτηριστικά των ζώων ή και τις ιδιότητες των ορυκτών και των φυτών -ιδιαίτερα των θεραπευτικών-. Γιατί ο μύθος είναι ιερός στην φύση του, κοσμογονικός. Αφηγείται το πώς ήρθε σε ύπαρξη ο κόσμος, τα ορυκτά, τα φυτά, τα ζώα και ο άνθρωπος. Είναι μία αρχέγονη ιστορία που ξεπήδησε από τα βάθη του χρόνου και καθοδηγεί κάθε άνθρωπο στις αναζητήσεις του. Ο μύθος παρέχει τον άχωρο τόπο και τον άχρονο χρόνο μέσα στον οποίο διαδραματίζεται το ταξίδι του αναζητητή, του καθενός από εμάς. Η σπουδαιότητα του μύθου κρύβεται στην χαρακτηριστική του ικανότητα να προσεγγίζει και να εμπνέει τα βαθιά δημιουργικά κέντρα μέσα μας. Έτσι οι μύθοι βοηθούν να καταλάβουμε τα πράγματα σε βάθος, καθώς προσωποποιούμε τις ιδέες μας, εκφράζοντας αλήθειες που οι ρίζες τους βρίσκονται μέσα στον ίδιο μας τον εαυτό.
Ο μύθος είναι ένα μυστικό άνοιγμα, μέσα από το οποίο μπορούμε να ρίξουμε μια φευγαλέα ματιά στις ενέργειες των πολυδιάστατων κόσμων του Σύμπαντος και στον τρόπο με τον οποίο οι ενέργειες αυτές σταδιακά μετουσιώνονται σε πολιτισμό. Όλες οι θρησκείες, οι τέχνες, οι κοινωνικές δομές των πρωτόγονων και των σύγχρονων κοινωνιών, προβάλλουν από το πέπλο ενός μύθου, καθώς στην διαρκή αναζήτησή μας προς το θείο, αγκαλιάζουμε μία εικόνα του μύθου, την ενσωματώνουμε στην προσωπική μας πορεία και σε κάθε μας βήμα συμπαρασύρουμε τις κοινωνικές δομές του παγκόσμιου πολιτισμού που μας γέννησε.
Ο μύθος είναι αφ’ εαυτού αναζήτηση. Η ίδια η γνώση είναι διαδικασία αναζήτησης. Η βιωμένη εμπειρία είναι αναζήτηση, οι πεπερασμένες ζωές μας είναι αναζήτηση. Μία αναζήτηση στην οποία δεν γνωρίζουμε επακριβώς το γιατί, το πώς ή το τι αναζητάμε. Όσο όμως αναζητάμε και προχωράμε προς το αναπόφευκτο τέλος του βιολογικού μας κύκλου, τόσο περισσότερο αντιμετωπίζουμε τα ιστορικά γεγονότα της ζωής μας ή της συλλογικής ζωής του περιβάλλοντός μας, ως μύθο. Τους αποδίδουμε έτσι νόημα και τα μετουσιώνουμε σε αναπόσπαστο κομμάτι του συλλογικού μύθου, γιατί κάθε ατομική επίτευξη είναι αναπόσπαστο κομμάτι της παγκόσμιας μυθολογίας. Αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο λειτουργεί ο μύθος: μας γοητεύει, μας συναρπάζει, μας μετουσιώνει, αναπλάθει την εφήμερη ζωή μας σύμφωνα με τα υψηλά κοσμολογικά αρχέτυπα και της δίνει την λάμψη που πραγματικά της ανήκει.
Βιβλιογραφία
«Astrology: History, Symbols, and Signs» της Solange Mailly Nesle.
«Archetypes of the Zodiac» της Kathellen Burt.
«Creative Mythology. The Masks of God» του Joseph Campbell.
«Mythology» του Edith Hamilton.
«Mythologies of the Ancient World» του Samuel Noah Kramer.
«Encyclopedia of Myths and Legends» του Stuart Gordon.
«Μεγάλη Ελληνική Μυθολογία» του Ζαν Ρισπέν.
«Ελληνική Μυθολογία» του Paul Decharme.
«Πλανητικός Συμβολισμός στην Αστρολογία» της Cherry Gilchrist.
«Αστρολογία: η ιστορία, τα σύμβολα, τα Ζώδια», Solange de Mailly Nesle.
«Ουρανογραφία –η Ιστορία των Αστερισμών» του Χαρίτων Ταμπουλίδη.
«Η Μυθολογία, η Ονοματολογία και τα αξιοπαρατήρητα των Αστερισμών» του Σταύρου Πλακίδη.
«Η Συμπαντική Δημιουργία κατά την αρχαιοελληνική αντίληψη» του Ιωάννη Χαραλαμπόπουλου.
«Μύθοι των Αρχαίων Ελλήνων για τους Αστερισμούς» της Άθας Γιαλουρή.
© Μιχάλης Βροντάκης
Πατήστε ΕΔΩ για επιστροφή στην κεντρική σελίδα
© MICHAEL VRONTAKIS